نظر مراجع تقلید در مورد بازی با شطرنج و پاسور چیست؟

undefined

منظور از قمار هر نوع بازی است که در آن شرط برد و باخت

 مالی باشد، به این نحو که شرط کنند که به برنده مالی را بدهند، خواه آن بازی مانند فوتبال و بسکتبال و از این قبیل بازی‏های مرسوم باشد یا با شطرنج و آلات دیگر باشد. در همه این موارد به عنوان "اکل مال به باطل" ( یعنی خوردن مال دیگران از راه نامشروع ) گرفتن آن پول یا آن جنس یا آن مال حرام است و حلال نیست. اما اگر در هر بازی (غیر از بازی با آلات مخصوص قمار) شرط نشود که به برنده پولی یا مالی پراخت شود، اشکالی ندارد.(1)
اصطلاحاً به آن پول یا مالی که گرو می‏گذارند "رهن" یا "گرو" می‏گویند. گرفتن رهان وگرو حرام و اکل مال به باطل است. در المنجد آمده است :
به هر بازی که در آن شرط شود برنده از بازنده چیزی را بستاند، قمار می‏گویند چه با ورق باشد و چه با غیر ورق.(2)
امام خمینی(ره) می‏فرماید:"فرقی بین انواع قمار (نرد و شطرنج و غیره) نیست حتی بازی با گردو و تخم مرغ اگر همراه با شرطِ گرو باشد که برنده گروی را بگیرد، همه این‏ها قمار محسوب می‏شود.(3) ولی اگر در بازی ها شرط برد و باخت مالی نشود و صرفا برای سرگرمی باشد نمی توان گفت هر بازی حرام است بلی انواع بازی هایی که انسان را خدا و ذکر و یاد او دور می کند سزاوار نیست که انسان وقت ارزشمند خود را صرف آن نماید از دیدگاه قرآن این نوع بازی ها لغو و لهو است و باید مومنان خود را از کارهای لغو و لهو دور نگه دارند ( والذین هم عن اللغو معرضون ) لازم به تذکر است که فتوای علما و مراجع در مورد پاسور هایی که از آلات قمار محسوب می شود بازی کردن با آنها جایز نیست ولی بازی با پاسور هایی که از آلات قمار نیست و بچه ها برای سرگرمی با آنها بازی می کنند بدون برد و باخت مالی اشکالی ندارد .
پی نوشت‏ها:
1. محمد حسن نجفی، جواهر الکلام، ج 22، ص 109، چاپ بیروت داراحیاالتراث العربی.
2. المنجد، ماده قمر.
3. امام خمینی، المکاسب المحرمة، ج 2، ص 2.. امام خمینی، المکاسب المحرمة.

 

 

 

 

 

 

2-

حکم شطرنج را از نظر آقای مکارم بنویسید.

اگر شطرنج در عرف عام از صورت قمار خارج شده باشد و به عنوان ورزش شناخته شود مانعی ندارد اما اگر شطرنج قمار محسوب باشد بدون شرط بندی نیز اشکال دارد (استفتاآت جدید آیت الله مکارم، ج 2، ص 238 و 239، س 734 و 735).

 

 

 

3-

نظر آیت الله تبریزی در مورد بازی با شطرنج و پاسور چیست ؟

بازی با پاسور جایز نیست، ولی بازی بدون برد و باخت با شطرنج در صورتی که شطرنج به طور کلی از آلات قمار بودن خارج شده باشد، اشکال ندارد.

 

 

4-

چرا حضرت امام بازی با شطرنج را که قبلا حرام بود حلال کردند؟

امام(ره) موسیقی مطرب را حرام می‏داند. ایشان در رابطه با شطرنج هم فرموده‏اند:اگر شطرنج از ابزار قمار خارج شده و به یک ورزش ذهنی تبدیل شده باشد، حلال است. اما این که آیا شطرنج وسیله قمار است یا ورزش، موکول به تشخیص عرف است.
درباره تغییر حکم آن گفتنی است که طبق نظر فقها اگر موضوع حکم تغییر کند، حکم آن نیز عوض می‏شود. بنابراین تبدیل شطرنج به ورزش فکری آن را از موضوع آلت قمار بودن خارج ساخته و به تبع تغییر موضوع، حکم آن نیز عوض می‏شود؛ زیرا احکام الهی تابع موضوعات خود می‏باشند.

 

 

5-

نظر آیت الله فاضل در مورد بازی شطرنج چیست؟

در موردی که شطرنج از آلت قمار بودن خارج شده یعنی برای مکلف این معنی محرز شده باشد و برد و باختی هم در کار نباشد اشکال ندارد(جامع المسائل آیت الله فاضل، ج 1، ص 247 و ج 2، ص 271).
باز هم تأکید می کنیم که خود مکلف باید اطمینان پیدا کند که شطرنج از نظر عرف متدین از آلت قمار بودن خارج شده در غیر این صورت بازی با آن حتی بدون برد و باخت حرام است.

 

 

 

6-

با اینکه اکثر مراجع بازی شطرنج را حرام می دانند چرا شطرنج بازی در جامعه زیاد شده است؟

چون شطرنج از جنبه قمار بودن خارج شده و به صورت ورزش فکری درآمده است، برخی از فقها آن را مجازدانسته‏اند و از این رو که به هر حال در مسائل عمومی جامعه، باید یک نظر و رویه وجود داشته باشد، بنا بر نظرحضرت امام(ره) و برخی از مراجع دیگر در حال حاضر از نظر رسمی به عنوان یک ورزش پذیرفته شده است و لذا درجامعه نیز رواج دارد.

چرا با وجود روایاتی که در حرمت شطرنج وجود دارد امام خمینی بازی با شطرنج را حلال شمرده اند؟

الف) فتوای حضرت امام(ره) مبتنی بر این نکته است که روایاتی که درباره شطرنج وجود دارد خود شطرنج رابنفسه موضوع حرمت قرار نمی‏دهد؛ بلکه آن را به عنوان یکی از مصادیق قمار مشمول حرمت قرار می‏دهد. در این صورت اگر در زمانی شطرنج از موضوع آلت قمار بودن خارج شود بازی با آن حلال خواهد بود و فتوای حضرتامام(ره) نیز مشروط به تحقق این فرض است که واقعاً شطرنج در سطح جهانی از موضوع قمار بودن خارج شده باشد.ازاین‏رو با تبدل موضوع حکم نیز دگرگون خواهد شد.
ب ) پاسور نیز به عنوان آلت قمار بودن حرام است و بازی با آلت قمار مطلقاً حرام است؛ یعنی تا زمانی که بر آن عنوان«آلت قمار بودن» صدق می‏کند بازی با آن با برد و باخت و بدون برد و باخت حرام است.
در مورد شطرنج نیز اگر واقعاً صدق عنوان یاد شده جاری باشد به فتوای حضرت امام(ره) و همه مراجع دیگر بازی باآن جایز نخواهد بود حتی اگر بدون برد و باخت باشد. اما این که آیا عنوان یاد شده هنوز هم جاری است یا نه موکول به نظر عرف می‏باشد.

نظر آیت الله اراکی در مورد شطرنج و موسیقی چیست ؟

در صورتی که شطرنج از آلت قمار بودن خارج شده باشد، بازی با آن اشکال ندارد. شنیدن موسیقی غیر مطرب اشکال ندارد.

نظر حضرت آیت الله خامنه ای در رابطه با بازی شطرنج چیست؟

درخصوص سئوال مطرح شده نظر حضرت آیت ا...خامنه ای چنین است :
"اگر به نظر مکلف شطرنج در حال حاضر از آلات قمار محسوب نشود در این صورت بازی با آن بدون شرط بندی اشکال ندارد"


اجوبه الاستفتائات معظم له،ج2،ص15

با این که در روایات ما شطرنج مذمت شده است ، چرا در کشور اسلامی اینقدر شطرنج رایج شده است ؟

در رابطه با سوئال شما باید عرض کنیم که حکم خدا یعنی حلال و حرام او تا روز قیامت قابل تغییر نیست و هیچ کس اعم از فقیه و غیر فقیه نمی تواند آن را تغییر دهد که از جمله مسئله قمار است که شطرنج یکی از مصادیق آن می باشدو بنابر اصل شرع و فتوای همه مراجع حرام است و شطرنج از این قبیل است و همانگونه که در زمان رسول خدا(ص) و ائمه حرام بوده اکنون نیز حکم شطرنج در صورتی که آلت قمار باشد همان است و آنچه اخیرا" از بعضی مراجع بزرگوار مثل امام (ره ) و یا آیت الله فاضل و مقام رهبری شنیده اید آن است که می فرمایند تا وقتی که شطرنج در عرف متدین جامعه عنوان آلت قمار را دارد بازی با آن اگر چه بدون برد وباخت باشد حرام است اما اگر در جامعه طوری شد که شطرنج عنوان آلت قمار بودنش را از دست داد و هیچکس آن را آلت قمار به حساب نیاورد بلکه به عنوان یک ورزش فکری تلقی شد در این صورت دیگر موضوع عوض شد و در واقع دیگر قمار نیست بلکه مانند فوتبال است که اگر برد و باخت و شرط بندی در آن نباشد حلال است بنابراین حکم اصلی یعنی حرمت قمار در جای خود محفوظ است و کسی آن را عوض نکرده و نخواهد کرد اما اگر موضوع عوض شد مانند همان شرابی که تبدیل به سرکه می شود حکمش نیز عوض خواهد شد و این یک قاعده کلی است که فقهائ از روایات استنباط کرده اند و چیزی نیست که از خودشان بگویند. البته بعضی از فقها بازی بدون برد و باخت با آن را هم جایز نمی دانند.

شنیده ام که یزید در روز عاشورا شطرنج بازی کرده و این بازی حرام است ، ولی من علاقهء زیادی به این بازی دارم و با این حال آن را ترک کرده ام . لطفاً مرا راهنمایی کنید.

امام رضا7فرمود:.(1)
دربارهء قمار و شطرنج و نرد مذمّت های فراوانی در روایات آمده است ؟امیرالمؤمنین 7فرمود:.(2)
امام صادق از پدر بزرگوارش نقل فرموده :.(3)
حال این بحث پیش می آید که با این همه مذمّت از شطرنج آیا می توان آن را حلال دانست ؟
فقهای عظام از بررسی مجموعهء روایات به این نتیجه رسیده اند که بازی شطرنج و هر نوع بازی دیگری که برد وباخت مالی در آن باشد، به این معنا که مثلاً بگویند:با هم بازی می کنیم و هر کس برنده شد، این هزار تومان یا این اسب و یا این ماشین مال او باشد، این نوع بازی ها که همراه با شرط (رهان ) باشد، حرام است و قمار محسوب می شود و باید از آن ها پرهیز کرد، ولی اگر برد و باخت مالی در کار نباشد و آن بازی باعث رشد فکری یا جسمی شود، اشکالی ندارد.(4)
(پـاورقی 1.بحارالانوار، ج 45 ص 176
(پـاورقی 2.همان ، ج 73 ص 8
(پـاورقی 3.همان ، ص 9
(پـاورقی 4.آیت اللّه فاضل ، جامع المسائل ، ج 1 ص 247 آیت اللّه مکارم ، استفتائات جدید، ج 1 ص 151

 

 

 

12-

استفاده کردن از بازی شطرنج در پایگاه‏های مقاومت بسیج چه حکمی دارد؟با توجه به این که یکی از رشته‏های ورزشی کشور محسوب می‏شود، لطفاً نظر خود را بیان فرموده و مراتب آن را اعلام فرمایید.

بازی با آلات قمار بدون برد و باخت هم حرام است و بازی با شطرنج اگر آلت قمار نباشد بدون برد و باخت اشکال ندارد. (مسائل جدید، ص 189)

از شطرنج اگر به جای بازی و سرگرمی استفاده شود آیا حرام است؟نظر آیت الله شیرازی در این مورد چیست؟

از نظر حضرت آیت الله مکارم شیرازی:
"اگر شطرنج در عرف عام از صورت قمار خارج شده باشد و به عنوان ورزش شناخته شود مانعی ندارد و بازی با پاسور بدون برد و باخت نیز اشکال دارد."
البته اگر بتوانیم بازی های فکری مناسبتری را جایگزین کنیم بهتر است.
موفق باشید.


منابع و مآخذ:
1- " مسایل جدید از دیدگاه علماء و مراجع" ، گردآوری سید محسن محمودی، جلد اول، صفحه 190.